تحقیق تعطیل یا اجرای حدود در زمان غیبت

حدود در کنار قصاص، دیات و تعزیرات مجموعه مجازاتهایی را تشکیل می دهند که در قوانین جزایی ما وجود دارند.

بحث اجرای حدود، چگونگی اجرا، شرایط تحقق مجازات حدی، اشخاصی که صلاحیت صدور حکم بر اجرای حدود را دارند، اشخاصی که صلاحیت اجرای حدود را دارند، علنی یا غیر علنی بودن اجرای حدود و... از دیرباز در بین علمای فقه و حقوق مورد گفت و گو بوده است و در این خصوص آراء و نظرات مختلفی صادر شده است.

آنچه مسلم است نظر مشهور علمی در دوران حاضر بر اجرای حدود در زمان غیبت است که در حال حاضر و در قوانین جزایی کشور ما هم به این نظر عمل می شود اما مخالفان اجرا هم، خود از محققان و علمای بزرگ فقه امامیه بوده و هستند و برای نظرات خود نیز دلایل قابل توجهی دارند و در این راستا تحقیقات خوبی انجام داده و در بین علما و دانشمندان زمان حاضر نیز طرفداران نسبتا زیادی دارند به طوری که قابل نادیده گرفتن نیستند.

در این تحقیق بدون موضع گرفتن در این موضوع و بدون طرفداری از هیچ یک از دو گروه، تلاش خواهیم کرد آرا و نظرات هر دو گروه را بیان کرده و نقدهای وارده بر آن را نیز در حد توان علمی خویش جمع آوری کرده و بیان نماییم.

تعریف حد

حد در لغت یعنی حایل میان دو چیز، مرز، اندازه و در فقه: هر خطا که برای آن عقوبتی مقدر باشد، مجازاتی است که اسلام به نص معین برای جرم تعیین کرده و آن تنبیه بدنی و مقدارش قطعی است یعنی حداکثر و حداقل ندارد.

حد در لغت به معنی منع است.

حدودالله، کیفرهایی که مشمول عنوان حق الله است مانند کیفر زنا و محاربه.

مبانی قرآنی حدود

در قرآن کریم و در آیات مختلفی به مجازات حدی و میزان آن اشاره شده است. به عنوان مثال خداوند در آیه دوم از سوره نور می فرماید:

الزّا نِیَه ُ و الزّانی فا جلدوا کلَّ واحدٍ مِنهُما مِائهٍ جَلدهٍ ....

باید شما مومنان هر یک از زنان و مردان زناکار را به صد تازیانه مجازات و تنبیه کنید و هرگز درباره آنان در دین خدا رأفت و ترحم روا مدارید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید و باید عذاب آن بدکاران را جمعی از مومنان مشاهده کنند.

در سوره مائده آیه 33 می خوانیم: همانا کیفر آنانکه با خدا و رسول او به جنگ برخیزند و در زمین به فساد کوشند جز این نباشد که آنها را به قتل رسانده یا به دار کشند و یا دست و پایشان را به خلاف ببرند یا با نفی و تبعید از سرزمین صالحان دور کنند. این ذلت و خواری عذاب دنیوی آنهاست اما در آخرت باز به عذابی بزرگ معذب خواهند بود.

نقد نظریه اجرای علنی حدود

همانطور که قبلاً گفته شد گروهی از موافقان اجرای حدود عقیده بر اجرای علنی و در ملاء عام حدود را دارند. استناد این گروه به مبانی قرآنی است از جمله آیه 2 سوره نور.

در این آیه و در قسمت آخر آیه آمده است که: باید عذاب آن بدکاران را جمعی از مومنان مشاهده کنند.

موافقان اجرای علنی از این قسمت آیه اینطور استنباط می کنند که اجرا باید در ملاء عام باشد تا مایه عبرت دیگران شود در حالی که طبق این آیه مومنان به مشاهده دعوت شده اند و اگر این برای عبرت آموختن بود باید می گفت فاسقان مشاهده کنند.

بنابراین به نظر می رسد مومنان برای شهادت دادن بر اجرا است نه عبرت گرفتن.

در کتب فقهی حفظ آبروی یک انسان، جایگاه مهمی دارد. وقتی که شخص در خدمت پیامبر نسبت به مجرمی می گوید: مثل سگ کشته می شود آن حضرت برافروخته می شود که چرا این حرف را می زنی؟ اجرای حد حقش بود، ولی دیگر چرا آبروی او را می بری؟ پس اسلام هیچ وقت نمی خواهد اگر فردی خطایی کرد در ملاء عام آبروی او برای همیشه برود...

نظریه های مختلف در تایید تعطیل حدود

آقای اکبر گنجی در مقاله اجرای حدود در زمان ما مساله تعطیل حدود را در چهار عنوان بررسی می کند که قایلین به این چهار نظریه عبارتند از :1- انکارگرایان (ذات گرایان) 2- تعطیل گرایان 3- مصلحت گرایان 4- عرفگرایان.

درباره نظریه تعطیل گرایان قبلا به تفصیل صحبت شد و برای جلوگیری از تکرار مطالب از طرح آن خودداری می شود. اما موارد دیگر به طور نسبتاً کاملی از مقاله فوق الذکر در ادامه می آید:

1- انکار گرایی (ذات گرایی)

طبق این نظریه خود دین خواسته است که حدود اجرا شود اما از آنجا که عمل در احکامی مانند حدود جزء ذاتیات دین نیست که عدم انجام آنها موجب خروج از اسلام گردد مردم مسلمان می توانند به آن عمل نکنند. متن تحقیق حاضر ادامه دارد. ...